आर.एल.श्रेष्ठ
प्राकृतिक रुपमा महिलाहरुमा देखापर्ने रजस्वला वा महिनावारी प्रक्रिया एक पूर्णताको संकेत पनि हो । जसले महिलाहरुलाई सन्तान उत्पादनका लागि आवश्यक पर्ने एस्ट्रोजन हर्माेनको सुरुवाती संकेत हो भन्ने बुझाउँछ । युरोपेली मुलुकहरुमा जब आफ्ना छोरीमा रजस्वला हुन्छ उनीहरु खुशीयाली मनाउँद छन् । किनकी छोरीले परिपक्वता हासिल गरेको खुशीयालीमा गरिने एक किसिमको मनोरञ्जनका रुपमा पनि परिभाषित गरिन्छ । तर पूर्वीय दर्शन अन्तर्गत नेपालमा भने अलि फरक प्रकृतिबाट यसका बारेमा चर्चा हुँदै आएको छ । पछिल्लो पिढीले यसलाई विज्ञानसम्वत् रुपमा लिएको पाइन्छ । सोही क्रममा जीवनको उत्तरार्धमा हुने एउटा प्रक्रिया हो महिनावारी सुक्नु । यसका बारेमा चिकित्सा विज्ञानले बताएअनुसार लगातार १२ महिनाको अवधिमा १ पटक पनि महिनावारी भएको देखिँदैन, तब महिनावारी बन्द भएछ भन्ने बुझ्नुपर्छ ।
विशेषतः यो प्रक्रियालाई प्राकृतिक रुप दिएता पनि सर्जरी, रेडिएसन थेरापी अथवा केमोथेरापी जस्ता उपचारहरुको कारणले तलमाथि हुनसक्छ । महिलाहरुमा विशेषतः खानपान, रहनसहनले केही तलमाथि पार्छ । जसअन्तर्गत चित्किसा विज्ञानले प्रमाणित गरेअनुसार महिलाको औसत उमेर ४५ देखि ५५ सम्म तोकिएको छ ।
यो अवस्थामा महिलाहरुमा असामान्य किसिमका प्रतिक्रियाहरु देखा पर्दछन् । जसको कारण महिलाहरुमा मनोवैज्ञानिक असरहरु देखिन्छ । त्यसैले महिनावारी सुक्ने कारणहरुका बारेमा सामान्य जानकारी हुन उपयुक्त मानिन्छ । यति भयो भने पनि मनोवैज्ञानिक कारणले सिर्जना हुने नैराश्यताहरुको अन्त्य हुनेछ ।
किशोरीहरुमा विभिन्न किसिमका हर्माेनहरु उत्पादन हुने क्रममा एस्ट्रोजन नामक हर्मोन पनि उत्पादन हुन्छ । जसले यो सृष्टिलाई निरन्तरता दिने काम गरेको छ । यो यस्तो हर्मोन हो, जुन महिलाको डिम्बासयले उत्पादन गर्छ । जुन हर्माेनको कारण किशोरीहरुमा शक्तिको पूर्णता पनि देखाउँदछ । साथै उमेर बढेसँगै एस्ट्रोजनको उत्पादनमा विस्तारै कमी हुँदै जान्छ र महिनावारी सुक्ने लक्षणहरु क्रमशः देखा पर्न थाल्छन् ।
यसका लक्षणहरु पीडादायक हुन सक्छन् । तर प्रायः समयको साथै सुधार हुँदै जान्छ ।
लक्षण
– महिनावारी चक्रमा परिर्वतन
– निद्रामा समस्या
– उर्जामा (जाँगर/आलस्यता) परिवर्तन आउनु
– शरीर तात्ने, गर्मी महसुस हुने र पसिना आउने
– टाउको दुख्ने
– चिन्तित हुने
– योनीमा सुख्खापन
– यौन इच्छामा कमी हुने, सहवास गरेमा पीडादायी हुने
– छाला र कपालमा सुख्खापन
समाधान
– पसिना सोस्ने सुतीको खुकुलो सजिलो कपडा लगाउने ।
– कोठा र शरीरलाई शीतल बनाएर राख्ने ।
– गर्मीमा हलुका खाना खाने ।
– हरेक दिन कम्तीमा ३० मिनेट व्यायाम गर्ने ।
– तनाव घटाउने, आराम गर्ने, योग, ध्यान गर्ने ।
– नियमित एउटै समयमा सुत्ने र उठ्ने ।
– संयमता कायम राख्न मनपर्ने सामाजिक, परिवारिक गतिविधिहरुमा सहभागी हुने ।
– आवश्यक परेमा चिकित्सकसँग एवं मनोविज्ञसँग परामर्श सेवा लिने ।
– छाला÷कपाल धेरै सुख्खा भए, स्वास्थ्यकर्मीसँग सल्लाह गर्ने ।
– योनीको सुख्खापन वा यौन समस्या समाधानका लागि सम्बन्धित चिकित्सकसँग सल्लाह लिने ।
– महिलाले प्रत्येक महिना स्वयं स्तन जाँच गर्नुपर्छ । जसले समयमै स्तन क्यान्सरजस्ता डरलाग्दा समस्या पत्ता लगाउन मद्दत गर्छ ।
– ३० वर्ष पुगिसकेका महिलाले पाठेघरको मुखको क्यान्सर जाँच गर्नुपर्छ ।
– क्याल्सियमको मात्रा पनि समय–समयमा हेर्नुपर्छ किनभने उमेर बढेसँगै क्याल्सियमको मात्रा कम हुँदै जान्छ र हड्डी कमजोर बनाउँछ ।
तसर्थ सामान्यतयाः अध्ययनअनुसार यी कुराहरुको ज्ञान लिन सके मात्रै पनि स्वस्थ जीवन जिउनका लागि उपयुक्त हुने चिकित्सकहरुले बताएका छन् । साथै पानी शरीरको आवश्यकतानुसार पिउनु नै बुद्धिमानी हुन्छ ।
प्रभातफेरी अनलाईन
बनेपा नपा-५,राजदास मार्ग
९८५११२८४५०,९८४१४२८४५०
प्रा.फम द. नं.: ९६७९/०७६/०७७
सूचना विभाग दर्ता नं.: ८२०/०७४-७५
संचालक : | प्रल्हाद शर्मा हुमागाईं सम्पर्क: ९८५११२८४५० |
सम्पादक : | राज्यलक्ष्मी श्रेष्ठ सम्पर्क: ९८४१४२९९६५ |
समाचारदाता : | बिपशना शाक्य सम्पर्क: ९८४३७२९१७५ |