Logo
  • प्रमुख समाचार
  • समाचार
  • अर्थ
  • मनोरञ्जन
  • विचार
  • अन्तरबार्ता
  • लेख
  • स्वास्थ चर्चा
  • सुचना प्रविधि
  • नीति तथा कार्यक्रम
  • पुस्तक समिक्ष्या
  • मनको चौतारी
  • राजनीति
  • राशिफल
  • समसामहिक
  • सम्पादकीय
  • साताको कविता
  • साहित्य
© २०७९ प्रभातफेरी अनलाइन Designed by: GOJI Solution
Logo
२०७९ चैत्र १३, सोमबार
आजको ई-पेपर
  • गृहपृष्ट
  • प्रमुख समाचार
  • समाचार
  • अर्थ
  • मनोरञ्जन
  • विचार
  • अन्तरबार्ता
  • लेख
  • स्वास्थ चर्चा
  • सूचना प्रविधि
  • नीति तथा कार्यक्रम
  • खोज

खोजी गर्नुहोस

छनोट

यहाँ खालि कोठा भित्र प्रीतिमा लेखेको अक्षर लगाउनुहोस् |

प्रीतिबाट युनिकोडमा कन्भर्ट गरेको

  • युनिकोड
  • स्थानीय

असार १५ र लोपोन्मुख हुँदै गएको हाम्रो संस्कृति

प्रभातफेरी अनलाइन १३२ पटक पढिएको प्रकाशित मिति: २०७९ अषाढ १४, मंगलबार (९ महिना अघि)
असार १५ र लोपोन्मुख हुँदै गएको हाम्रो संस्कृति

“असारे मासको भारी राम्रो, घाँसको पातै राम्रो गोगणको,
नभनौंला भन्थे, पातै राम्रो गोगणको”

‘असारे मासको दबदबे हिलो छि मलाई घिन लाग्यो,
पातली नानीलाई फरिया किन्दा छ बिस रिन लाग्यो ।
खडेरीले फाटेको यो मन असारमै जोडौँला,
लाठे बनी आउ कान्छा, सँगै पिरती गाँसौला’..।

हो असारे १५ खाने दही र चिउरा, साउन १५ खाने खिर,
नभनौंला भन्थे भन्नै प¥यो मैले साउन १५ खाने खिर ।

यसरी असारमा घन्किने स्थानीय भाकाहरुले जो कोहिलाई पनि नलोभ्याउने भन्ने प्रश्नै रहन्न । तर समय र पश्चिमा संस्कृतिले निम्त्याएका विलासिता जीवनशैलीले गर्दा अब यि भाकाहरु अतितका पानामा सीमित हुने अवस्थामा पुगेको आभाष मिल्छ ।
आज असार पन्ध्र, नेपाल सरकारले धान दिवसको रुपमा आजको दिनलाई मनाउँदै आएको छ । तरपनि यसको महिनाका बारेमा अझै सूक्ष्म अध्ययन हुन आवश्यक छ । असार १५ ले बोकेको साँस्कृतिक महत्वका बारेमा योसँग सम्बन्धित सरोकार राख्ने संस्कृतिविज्ञहरु बिचमा बहस चलाउन आवश्यक भइसकेको छ । जुन किसिमबाट असार १५ लाई सम्बोधन गर्न खोजिएको छ, यो यथार्थमै साँघुरो बनाउन खोजिएको त होइन ? प्रश्नहरु जन्मिएका छन् । आज धान रोपाइ गरी दही र चिउरा खाएर यो कृषि पर्व मनाइदै छ । कृषि सभ्यतामा असार महिनालाई मानो खाएर मुरी उब्जाउने अवसरको रुपमा लिने गरिन्छ । नेपाली समाजको मौलिक पहिचान मानिने असारे भाका र संस्कृति भने लोप भइरहेको छ ।
असारको चटारोले छोपिसकेको छ । विगतका बेठी चलनले समेत चर्चा पाउने नेपालका कुनाकन्दरा र तराईका हराभरा फाँटहरुमा यि र यस्ता गीत, संस्कृतिको खासै गुञ्जायस र गन्ध पनि अहिले आउँदैनन् । यसपालीको असारमा रोपाहार दिदीबहिनीहरुले कतैकतै लोप हुनै लागेको असारे गीत कनिकुथी जानीनजानी गाउँदै धान रापाईँमा व्यस्त रहे त कतै आधुनिक चल्तीका मात्र गीत सुनिए । तर, वास्तविक असारे गीत र संस्कृति झल्काउने भाका गुञ्जिएको कतै सुनिएनन् । असारको महत्व घट्दै गएको हाम्रो समाजमा रोपाईँ पर्व मात्रै रोपाइको निरन्तरताको लागि सिमित भइरहेको भान भएको छ ।
हाम्रो साँस्कृतिक परम्पराअनुसार दशैंको टिकाको दिन भूईं छोड्नु र असार १५ का दिन एकफेर हिलोमा टेक्नु भन्ने मान्यता छ । यस दिन रोपाइलाई पर्वको रुपमा मनाइने हुँदा खेतको हिलामा पसेर असारे गीत गाउँदै धान रोप्ने गरिन्छ । हलगोरुले हिल्याएको हिलोमा छुपुछुपु धान रोपेर आपसमा रमाउँदै रोपाहार र बाउसेहरु एकापसमा हिलो छ्यापाछ्याप गरी हिलो खेलेर अन्न दिने माटोलाई माया गर्छन् र गीतका भाकामार्फत् आपसमा माया पिरती समेत साट्ने गर्छन् । यसरी गीत गाउँदै हिलो खेल्दा एकातिर आपसमा मित्रता बढेर हर्ष खुशी छाउँछ, कुण्ठा हट्छन् भने अर्कोतिर चर्मरोग पनि निको हुने जनविश्वास रहेको छ । रोपाइ गरेर थाकेको अवस्थामा पोषिलो र शीतलता प्रदान गर्ने खाद्य परिकार दही चिउरा र अचारको खाजा खाने गरिन्छ । नेपाली समाजमा पूर्वीय परिकार दही चिउरा असारमा र साउनमा खीर भन्ने गरिन्छ । असार १५ वर्षकै सबैभन्दा लामो दिन मानिने हुँदा हिलोमा गाइने असारे गीतले नेपाली समाजमा आजदेखि दिन छोटा र रात लामा हुने हुँदा हिउँदको शुरुवात भयो भन्ने संकेत दिन्छ ।
पछिल्लो समयमा यसको अस्तित्व संकटमा परेकोमा संस्कृतिकर्मी र बुद्धिजिवीहरुका लागी चिन्ताको विषय बनेको छ । आधुनिकताको मारमा अन्य संस्कृति परेसरह असारे गीत पनि संकटमा परेको संस्कृतिविद्हरुको ठम्याई छ । टेलिभिजन, रेडियो र आधुनिक सञ्चारका साधनहरुको बढ्दो चापसँगै संस्कृति मारमा परेको संस्कृतिविद् ज्ञानकाजी मानन्धरको कथन छ ।
छुपु र छुपु धान नै रोपौँ हातैको बर्माले,
झ्यालमा बस्ने ज्यान थियो मेरो दिएन कर्मले..।
पुर्वकी दिदी, पश्चिमकी बहिनी भेट हुन्छ भनेर,
पटुकी कसी, घुम ओढी आएँ रोपार बनेर ।
धेरै प्रचलित असारे भाकाको यो टुक्का काठे क्षेत्रमा प्रचलित रुपमा लस्काई–लस्काई गाइन्छ तर, हिलो, मैलो र रमझम पानीको मौसममा हुनुपर्नेमा एफएम रेडियोमा मात्रै सुनिन थालेको छ । माथि उल्लेख गरिएको गीतले यस्तै कुराको संकेत गर्छ । असारे गीतले कृषकहरुको दिनचर्यालाई अझ मेहेनती बनाउन प्रेरित गर्छ । मानो छरेर मुरी उब्जाउने बेलामा यि र यस्तै गीतहरु हरेक फाँटहरु र गह्राहरुमा गुञ्जन्थे । तर, आजभोली यस्ता गीत र भाकाहरु विरलै मात्र सुनिन थालेका छन् ।
बाबामाज्यूको गैरीमा खेत राम्ररी बिराइदेऊ,
सुन र चाँदी चाहिँदैन मलाई दौँतरी मिलाइदेऊ.. ।
मन रुन्छ भन्छिन् आमा, रिमझिम पानी आउँदाखेरी
खेत–बारीनी बाँझै देख्छु, असार मास लाउँदाखेरी..
यी गीतको भाव पनि असारको महिनालाई व्यस्त बनाउन पर्याप्त हो तर, कृषिमा देखिएको मल, विउ र सिँचाईको अभावले सबै क्षेत्र निराशाजनक बनेको छ । सरकारले किसानलाई न मल पु¥याउन सकेको छ, न सिँचाई नै । अहिलेको यस्तो अवस्थामा असारको रौनक भन्दा पनि पिडा थपिएको छ, किसानको टाउकोमा । कृषिमा आधारित नेपाली अर्थतन्त्रलाई सुदृढ बनाउन कृषि उत्पादकत्व बढाउनुपर्नेमा कृषिविज्ञहरुको जोड छ । तर परम्परादेखिका यस्ता संस्कृतिहरुलाई पनि जोगाउन जरुरी देखिन्छ । सुनको दानाको उपनाम पाएको धानको महत्व आफैँमा छ । धान रोपाईँ गर्दा गर्दा हराउँदै गएका असारे गीतहरुको पनि संरक्षण र संवद्र्धन गर्नुपर्ने आजको आवश्यकता छ ।
अर्मपर्म मेलापात सँगसँगै धाउन आउ,
बर्खा लाग्यो यसपाली त चोखो मायाँ लाउन आउ ।
मानो रोपी मुरी उब्जाउने बेलो हो यो मित्र,
हिलो छ्याप्दै प्रिय असारे गीत गाउन आउ ।
गाउँले झयाउरे भाकामा असारे गीत गुन्गुनाउँदै किसानहरुले हिलोमा काम गरिरहेको दृश्यले जो कोहीलाई पनि लोभ्याउने गर्दछ, यो सबैका लागी रहरको विषय पनि हो । आज असारे संस्कृति न असारे गीत गाउनेहरुप्रति सम्मान पनि छैन । बेठी प्रचलन त अब पुरै लोप भईसक्यो । सोसँग सम्बन्धित प्राचिन नाच, कला र संस्कृतिहरु आदिसँगै असारे गीतको पनि संरक्षणका लागि यहाँका संघसंस्था, वुद्धिजिवी र सञ्चारकर्मीहरुले सामुहिक पहल गर्नुपर्नेमा विज्ञहरुको जोड छ । तर, यहाँ यस्ता प्रकारका कुनै पनि पहल भने भएको देखिएको र सुनिएको छैन ।
यसबाट नयाँ पिढिँहरुले के सिक्छन् त ? गम्भीर प्रश्न एकातिर खडा भइरहेको छ भने अर्काेतर्फ सिंचाई, मल, बिउ र छिट्टै धनाढ्य बन्ने मोहका कारण उर्वरा भूमिहरु कंक्रीटको जंगलमा परिणत हुँदै जाँदा असार १५ र दही चिउराको महिमा पनि ओझेलमा पर्नु स्वभाविक विषय भएका छन् ।

तपाइंलाई यो खबर पढेर कस्तो लाग्यो? मन पर्यो
मन पर्योखुशीअचम्मउत्साहितदुखीआक्रोशित
प्रतिक्रिया दिनुहोस
समसामहिक सम्बन्धि थप
  • Post Thumbnail

    सम्पादकको कलम….

  • Post Thumbnail

    गोकुलधामको यात्रा कि आत्मघाती पश्चाताप ?

  • Post Thumbnail

    पाठक पत्र

  • हाम्रो यात्रामा निरन्तर छ, पाठकको मन जित्नु नै हाम्रो सफलता हो

    हाम्रो यात्रामा निरन्तर छ, पाठकको मन जित्नु नै हाम्रो सफलता हो

  • प्रभातफेरी ई-पेपरथप

    २०७९ चैत ८ गते

    २०७९ चैत ८ गते
    थप मितिका ई-पेपरहरु यहाँ भित्र
    ताजा अपडेट
    Post Thumbnail

    टुक्का साहित्य

    टुक्का कविता

    टुक्का कविता

    अर्थान्तर

    अर्थान्तर

    मुक्तक

    मुक्तक

    प्रभातफेरी साप्ताहिकद्वारा प्रकाशित

    प्रभातफेरी डट कम

    बनेपा नपा-५,राजदास मार्ग

    [email protected]

    ९७५१०२८४५०,९८४१४२८४५०

    उद्योग दर्ता नम्बर ९६७९/०७६/०७७

    जी.प्र.का. काभ्रे दर्ता नम्बर: २१/६१/६२

    सूचना विभाग दर्ता नम्बर: ८२०/०७४-७५

    हाम्रो टीम

    संचालक : प्रल्हाद शर्मा हुमागाईं
    सम्पर्क: ९८५११२८४५०
    प्रबन्धक : ईश्वरी राजकुमार मैनाली
    सम्पर्क: ९८५११६८४५६
    सम्पादक : राज्यलक्ष्मी श्रेष्ठ
    सम्पर्क: ९८४१४२९९६५
    समाचारदाता : बिपशना शाक्य
    सम्पर्क: ९८४३७२९१७५

    साईट मेनु

    • सम्पादकीय
    • फुर्सदमा
    • हाम्रो बारे
    • ई-पेपर
    • स्थानीय
    • समाचार
    • लेख
    • साहित्य
    • विचार
    • साताको कविता
    • प्राईभेसी पोलिसी
    • शर्त तथा नियमहरु
    © २०७९ प्रभातफेरी अनलाइन Designed by: GOJI Solution
    0